Ուշ միջնադարում, Արցախում ձևավորեցին հայկական անկախ մի իշխանապետություն, որը միայն ձևականորեն էր ճանաչում Իրանի շահերի գերիշխանությունը: Այդ պետական կազմավորումը կոչվում էր Խամսայի մելիքություն: Խամսա բառն արաբերեն նշանակում է՝ հինգ, իսկ մելիքը՝ թագավոր: Իշխանապետությունն այդպես էր կոչվում, քանզի Արցախն այդ ժամանակ իրենից ներկայացնում էր հինգ առանձին իշխանությունների միություն: Այս իշխանություններն էին՝ Դիզակը, Խաչենը, Վարանդան, Ջրաբերդը և Գյուլիստանը: Խամսայի մելիքությունները ձևավորվել են դեռևս 16-17-րդ դարերում, իսկ էական ուժ դարձան և տարածշրջանում ռազմաքաղաքական դերկատարություն ունեցան 18-րդ դարում:
Ամբողջական հոդվածը word տարբերակով ստանալու համար, կարող եք գրել vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։
Համլետ Մարտիրոսյան․ Հնագույն քաղաքակրթություններ։