592 թվականին Մեծ Հայքի տանուտեր և Իշխան է դառնում Սմբատ Բագրատունին, որ պատմությանը հայտնի է Սմբատ Վրկանցի, Սմբատ Խոսրով Շում անուններով։ Պատմագիտությունը նրան հաճախ նույնացրել է իր նախորդի՝ Պարսկաստանի և Բյուզանդիայի դեմ ապստամբած Սմբատ Բագրատունու հետ։ Սակայն նրանք տարբեր անձինք են։ Ի՞նչ ազգակցական կապ ուներ Սմբատ Վրկանցին իրեն նախորդաց համանուն իշխանի հետ՝ հայտնի չէ։ Բայց, […]

Մուշեղ Մամիկոնյանից հետո, 591 թվականին, Մեծ Հայքի տանուտեր և մարզպան դարձավ Սմբատ Բագրատունին։ Սմբատը Մանվել Բագրատունի իշխանի որդին էր՝ քաջ, պատերազմիկ, զորեղ ու հաղթանդամ մի իշխան, որ հայտնի էր նաև իր ամեհի ուժով։ Նա Մուշեղ Մամիկոնյանի գործակիցն էր ու մասնակցել էր պարսկաբյուզանդական պատերազմներին։ Բյուզանդիան ու Սասանյան Պարսկաստանը շարունակում էին իրենց հայաջինջ քաղաքականությունը։ Ցանկանալով թուլացնել հայերի […]

6-րդ դարի երկրորդ կեսին Պարսկաստանի արքունիքը փոխեց իր քաղաքականությունը Մեծ Հայքի նկատմամբ։ Խախտելով 484 թվականի Նվարսակի դաշնագրի դրույթները՝ պարսից արքունիքը փորձեց վերացնի Մեծ Հայքի ներքին ինքնավարությունը, կրոնական բռնաճնշումներ սկսեց հայության նկատմամբ։ 564 թվականին պարսից արքայից արքա Խոսրով Ա, Մեծ Հայքի մարզպան նշանակեց Սուրեն Ճիհովր Վշնասպին։ Սուրեն մարզպանը ավելի սաստկացրեց իր նախորդի հարստահարությունները հայության նկատմամբ։ Նա […]

385 թվականին, երբ Արշակ Գ արքան հեռացավ Արևմտյան Հայաստան, պարսից Շապուհ Գ արքան Մեծ Հայքի գահին բազմեցրեց Արշակունիների տոհմից Խոսրով Դ-ին։ Ո՞վ էր Արշակունի այս պայազատը՝ հստակ հայտնի չէ։ Պատմաբանների մի մասը պնդում է, որ նա Վարազդատ Արշակունի արքայի որդիներից էր։ Սա հեռու չէ իրականությունից, քանզի Խոսրովը Մեծ Հայքի գահ բարձրացավ հայոց ավագանու միջնորդությամբ, և […]

Պապ թագավորի եղերական սպանությունից հետո հայոց ավագանին որոշեց ոչ միայն վրեժ չլուծել հայոց քաջարի արքայի համար, այլև՝ հնազանդվեց Հռոմին և Մեծ Հայքն անցավ Հռոմի տիրակալության տակ։ Հռոմը Պապի փոխարեն հայոց գահին բազմեցրեց նրա Անոբ եղբոր որդուն՝ Վարազդատ արքային (374-378)։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։ ShareTweetPin0 Shares

Խոսրով Կոտակի մահից հետո Մեծ Հայքի գահը ժառանգեց նրա ավագ որդին՝ Տիրան Արշակունին (339-350)։ Տիրանը Մեծ Հայքի գահ բարձրացավ Հռոմի կայսր Կոստանդիոս Բ-ի աջակցությամբ, որն օգնական զորք տրամադրեց հայոց գահաժառանգին, որպեսզի նա վտարի Հայաստան ներխուժած պարսկական բանակը։ Կոստանդիոս կայսրը Տիրանին իր ազդեցության տակ պահելու համար, օգնության դիմաց նրանից պատանդ վերցրեց Տրդատ որդուն և թոռներին՝ Գնելին […]

Երվանդունիների թագավորությունը Մեծ Հայքում կործանվեց մ․թ․ա․ 200 թվականին։ Սակայն Երվանդունիները գահակալեցին Փոքր Հայքում, Ծոփք-Կոմմագենեի թագավորությունում։ Նրանց մի ճյուղը Մեծ Հայքում որպես իշխանական տոհմ գործեց մինչև միջնադար։ Իսկ նրանցից Սոհեմոս Երվանդունին նաև Մեծ Հայք գահ բարձրացավ 144 թվականին։ Բյուզանդական պատմիչ Փոտ պատրիարքն  իր Բիբլիատեկա աշխատության մեջ խոսելով Յամբղիկոսի Բաբելոնականք աշխատության մասին՝  գրում է․ Հոդվածի ամբողջական word […]

Վիրքում իշխում էր Փառնավազյան թագավորական տոհմը, որը դարեդար խնամիական կապեր ուներ հայոց Երվանդունիների, Արտաշեսյանների արքայական տոհմերի հետ։ Արտաշեսյան արքայատոհմի անկումով, Վիրքն էլ հայտնվեց Հռոմի պետական շահերի ոլորտում։ Երբ հայոց ավագանին ցանկացավ դաշինք կապել պարթևների հետ և Մեծ Հայքում գահ բարձրացրեց Արշակ Ա արքային, հռոմեացիների դրդմամբ, հյուսիսից Հայաստան ներխուժեց վրաց թագավոր Փարսման Ա, որպեսզի հայոց գահին […]

Ներսես Լամբրոնացին 13-րդ դարի հայ մատենագիր է, հոգևոր ու պետական գործիչ, գիտնական, երաժիշտ, բանաստեղծ, իմաստասեր, հրապարակախոս, թարգմանիչ․․․Նա համարվում էր իր ժամանակի լավագույն ճառասացը։ Տաղանդաշատ այս գործիչը ծնվել է 1153 թվականին, Կիլիկիայի հայոց իշխանապետության Լամբրոն բերդաքաղաքում։ Նրա հայրն էր Օշին Հեթումյանը, մայրը՝ Շահանդուխտ Պահլավունին։ Գերդաստանը բազմամարդ էր։ Ներսեսն ուներ չորս եղբայրներ՝ Հեթում, Ապիրատ, Շահնշահ և Գրիգոր։ […]

Մի քաջ, ինքնահավան և հպարտ մարդ․․․ Մովսես Խորենացի։ Արտաշես Ա Բարի արքային (մ․թ․ա․ 189-160) Մեծ Հայքի գահին հաջորդեց նրա ավագ որդին՝ Արտավազդ Ա արքան (մ․թ․ա․ 160-115)։ Դեռ մինչև գահ բարձրանալն Արտավազդ արքայազնը հայտնի էր իր խստությամբ, դաժանությամբ, բայցև՝ արդարամտությամբ։ Մովսես Խորենացին անթաքույց ակնարկում է հայոց թագուհի Սաթենիկի և Վիշապազունների Մուրացյան տոհմի Արգամ նահապետի հարաբերությունների մասին, […]

Հայաստանի ազատագրական շարժման գործիչներից Հակոբ Սարկավագի՝ (Տեր-Ղևոնդյան) մասին անարդարացիորեն, քիչ է խոսվում։ Հակոբ Սարկավագը ծնվել է 1834 թվականին, Մշո դաշտի Հորկնոց գյուղում, մեծահարուստ Հարություն Տեր-Ղևոնդյանի ընտանիքում։ Հակոբը մանկուց առանձնահատուկ սեր ուներ ուսման նկատմամբ և 1840 թվականին հայրը նրան տանում է Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի Ժառանգավորաց դպրոց։ Դպրոցն ավարտելուց հետո Հակոբը Պոլիս է գնում և այստեղ […]

Կան գործիչներ, որոնք ոչ միայն մեծ հետք են թողել համաշխարհային պատմության մեջ, այլև նրանց կերպարը հետագա դարերում էլ հետազոտողների համար ուսումնասիրությունների հետաքրքիր թեմա է դարձել։ Հռոմի Ներոն կայսրը մեծ հետք է թողել նաև Հայաստանի պատմության մեջ։ Չնայած այդ ամենին, նա աշխարհին հայտնի է բարոյապես ապականությամբ և քրիստոնյաների դեմ ձեռնարկած խիստ հալածանքներով։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն […]

Վահագն Երվանդյան հայոց արքան գահակալել է մ․թ․ա․ 530-515 թվականներին։ Նրա թագավորության շրջանը համընկավ պարսից զորեղ գահակալ Դարեհ Ա-ի  թագավորությանը։   Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։   ShareTweetPin0 Shares

-Ահա այժմ ես կուրախանամ՝ ոչ փոքր խնդություն զգալով, որ հասնում եմ այն տեղերը, ուր մեր բնիկ նախնիի սերունդները թագավորության աստիճանի են հասնում։ Մովսես Խորենացի։     Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։   ShareTweetPin0 Shares

Սարդուրի Ա արքային հայոց գահին հաջորդեց Իշպուինին։ Նա թագավորել է մ․թ․ա․ 825-810 թվականներին։ Ասորեստանի Շամշի Ադադ Ե արքայի տարեգրության մեջ Իշպուինի արքան հիշատակվում է Ուշպինա անվամբ։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։   ShareTweetPin0 Shares

Արարատյան թագավորության գահին Արամե արքային հաջորդել է Սարդուրի Ա-ն։ Սարդուրի Ա արքան սեպագիր արձանագրություններում իրեն հիշատակում է  որպես Լուտիպրիի որդի։ Քանի, որ պատմագիտությանը հայտնի որևէ փաստ չկա Արարատյան թագավորությունում դինաստիական փոփոխության մասին, ինչպես նաև հայտնի է, որ Սարդուրիի հայր Լուտիպրին չի թագավորել, մնում է ենթադրել, որ Սարդուրի Ա Արամեի եղբորորդին էր կամ թոռը և Արամեի […]

Ուրարտուն Հայկական բարձրավանդակը և հարակից տարածքներն ընդգրկով հնագույն պետություն է։ Ուրատու բառը հայերեն է, նշանակում է Արարատի երկիր (Ուրարտու-Արարտու-Արարման վայր)։ Պետությունն ավելի վաղ կոչվել է Ուրուատրի (Հուր-Ատր)։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։ ShareTweetPin0 Shares

1691-1705 թվականներին ամենայն հայոց կաթողիկոսն էր Նահապետ Ա Եդեսացին՝ հակասական, բարդ, բռնակալ, բիրտ ու կոպիտ մի անձնավորություն։ Նա հիշատակվում է որպես ճոռոմախոս, բիրտ, փառատենչ ու ահարկու կաթողիկոս։ Նահապետ Եդեսացու ծննդյան թվականն անհայտ է։ Ծնվել է Հյուսիսային Միջագետքում՝ Եդեսիա (Ուրհա) քաղաքում։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին։   ShareTweetPin0 Shares

Հայը հյուրընկալ է, հայը խելացի է, հայը․․․ հային բնութագրող շատ բառեր կան։ Բայց երևի ամենաբնորոշը՝ Հայը շինարար է․․․ Մոմիկն աշխարհին հայտնի է որպես ճարտարապետ՝ շնորհիվ իր կերտած փառահեղ կոթողների։ Բայց մինչ ճարտարապետ դառնալը նա նկարիչ էր, ծաղկող, քանդակագործ․․․ Միայն 14-րդ դարասկզբին Մոմիկը հռչակվեց որպես ճարտարապետ և Վարդպետ։ Հոդվածի ամբողջական word տարբերակն ստանալու համար գրեք vahe.lorents@gmail.com […]

Կան օտարազգի գործիչներ, որոնք խոր հետք են թողել ոչ միայն իրենց երկրների, այլև Հայաստանի պատմության վրա։ Նրանցից է հին աշխարհի ականավոր զորավար, Պոնտոսի արքա Միհրդատ Զ Եվպատորը՝ Տիգրան Մեծ հայոց արքայից արքայի դաշնակիցն ու աները․․․ Պոնտոսի թագավորությունն ընդգրկում էր Սև ծովի հարավային և հյուսիսային ափերը՝ Ղրիմով հանդերձ։ Պետության մայրաքաղաքը Սինոպ քաղաքն էր, որտեղ էլ ծնվել […]